Тәбәрік ұғымының ислам теологиясы мен қазақ халқының діни танымындағы көрінісі: компаративистикалық талдау

Аннотация

Мақалада тәбәрік ұғымына теологиялық тұрғыда және қазақ халқының салт-дәстүрі негізінде талдау жасалады. Қазақ халқының діни дүниетанымында көрініс тапқан тәбәрік сөзі ислам дініндегі табаррук ұғымынан туындаған. Сөздің семантикасына байланысты лингвисттер, тарихшылар түрлі анықтама бергенімен, негізгі ұғымы береке тілеу, құт күту деген мағыналарға саяды. Яғни ортадағы бір заттың құт-берекесін себепкер етіп Алладан дұға тілеу, шипа сұрау секілді Мұхаммед пайғамбардың заманынан бері іс жүзінде қолданыс тапқан қасиетті ұғым қазақ халқына таңсық дүние емес. Діни доктриналарды, Құран мен хадис мәтіндерін дұрыс бағытта интерпретацияламау нәтижесінде және кейбір сөздер мен сөз тіркестерді біржақты (тенденциозды) түсінгендіктен ислам тарихында тәбәрік ұғымын жоққа шығарған жекелеген тұлғалар мен ағымдар пайда болды. Қазіргі таңда Пайғамбардың және ізгі кісілердің артында қалған заттарымен тәбәрік ету адамды политеизмдік сенімге итермелейді деген желеумен ислам үмбетінің бірлігіне сызат түсіріп, мұсылман жұртшылығын жікке бөлуде. Мақалада бұл ұғымға бұрыс анализ жасаған оппоненттің концепцияларын герменевтикалық және тарихи талдау арқылы жоққа шығарамыз. Сондай-ақ тақырыбымыздың негізгі мәні мен мазмұнын ашықтай түсетін исламдағы табаррук пен қазақ қоғамында кеңінен қолданыс тапқан тәбәрік ұғымдарының сабақтастығы баяндалады. Осылайша дін мен дәстүрдің арақатынасы айқын көрінеді.
Түйін сөздер: Тәбәрік, Құран, хадис, теология, политеизм, діни таным