Идеологиялық отаршылдықтан ұлттық санаға: 20 ғасырдағы Қазақ баспасөзіндегі ұлттық ояну әрекеттері

Аннотация

Саяси, экономикалық және дипломатиялық қарым-қатынастарды қалыптастыруда, сондай-ақ ұлттық сананы көтеруде бұқаралық ақпарат құралдарының рөлі зор. 19-ғасырдың басында қазақ баспасөзі идеологиялық отаршылдыққа қарсы қоғамның ұлттық санасын оятуда маңызды рөл атқарды. Үгіт-насихат, мейлі ол жақтаса, мейлі қарсы болса да өлең, әңгіме, дастандар, газет арқылы әсерлі түрде жеткізуге болады. Бұл хабарламалар, тіпті нәзік түрде жеткізілсе де, адамдарға және қоғамның қоғамдық санасына қатты әсер етеді.

Қолдай ма, қарсы ма болса да, өлең, қисса-дастан арқылы да, газет арқылы да насихаттаудың маңызы зор. Жасырын күші бар хабарламалар адамдарға және қоғамның қоғамдық санасына өте күшті әсер етеді.

Ел болашағы – өткенінің жалғасы, өткенін танып, қабылдау халықтың санасын арттыра түседі. Мерзімді басылымдар – қазақ журналистикасының зерттеуге тұрарлық маңызды саласы. Ұлттық журналистиканың даму жолындағы көптеген басылымдар ағартушылық, ұлттық бағыттағы, қазақтың рухани байлығын насихаттап, ел құрметіне бөленді. Ұлт болашағын көздеген мерзімді басылымдар 20-ғасыр басындағы қазақ қоғамының оянуына алғышарт жасап, ұлт-азаттық қозғалысқа жетеледі.

Зерттеудің негізгі қорытындылары сипаттамалық, салыстырмалы-тарихи, тарихи-салыстырмалы, қарама-қарсылық, диахрондық-синхрондық, лингвистикалық және мәдени-танымдық әдістерді қолдану арқылы алынды. Бұл зерттеу әдістерін қолдану өткен ғасырдың басындағы қазақ баспасөзінің ерекшелігін көрсетеді.

Түйін сөздер: ұлт, Алаш, баспасөз, мерзімді баспасөз, журналистика, қазақ, ұлттық қозғалыс, мерзімді басылымдар.