Травма теориясы: эмпирикалық зерттеулердің траекториялары

Аннотация

Мақала батыстық мәдени әлеуметтанудағы жарақат теориясының одан әрі дамуын білдіретін ғылыми жарияланымдарға шолу жасауға арналған. Оның мақсаты – жарақат теориясының қазіргі тарихнамасын талдау, оның әдістемесін едәуір кеңейтетін эмпирикалық зерттеулерде қолдану мүмкіндігін көрсету. Еуропа мен Солтүстік Америкадан тыс аймақтар мысалында жарақат теориясын зерттейтін жинақтар қарастырылған; отаршылдық империялардың күйреуімен байланысты репатриацияның жаппай толқындарына жарақат теориясын қолдану және отаршылдықтан кейінгі (постколониалдық) әдеби сында жарақат теориясын пайдалану жолдарына назар аударылған. Жапондықтардың ұлттық болмысының қалыптасуына байланысты авторлардың ғылыми қызығушылықтарына байланысты А.Хашимото еңбектеріне ерекше назар аударылады. Зерттеудің бұл бағыты ұлттық тарихтың күйзеліс эпизодтарын анықтау және тұтастай алғанда ХХ ғасырдың тарихи-мәдени тәжірибесін түсіну тұрғысынан посткеңестік ұлттық бірегейлікті қалыптастыру мақсаттары үшін өзекті болып табылады. Мақала әдістемесі тарихнаманың талдауына негізделген, ол жарақат теориясының «қолшатыр» (umbrella research) әдістеме ретінде қалыптасуын көрсетеді, оның ішінде әртүрлі гуманитарлық пәндерді: әлеуметтану, мәдениет әлеуметтану, антропология, постколониалдық теорияны зерттеу. Ұсынылған мақаланың нәтижелерін жарақат теориясын зерттеу аясында пайдалануға болады. Бұл шолу өз тарихында ауыр оқиғалар мен процестерді басынан өткерген ел ретінде посткеңестік Қазақстанның гуманитарлық ғылымдары үшін, осындай жарақаттарды зерттейтін заманауи Батыс әдістемелерімен танысу ретінде практикалық тұрғыдан қажет.

Кілт сөздер: жарақат теориясы, ұлттық бірегейлік, деколонизация.