Цифрлық технологиялар дәуіріндегі Қазақстан: қоғамдық қауіпсіздік саласын цифрландыру мен жеке ақпаратты бақылау арасында
DOI:
https://doi.org/10.26577/jpcp.2022.80.i2.013Аннотация
Covid-19 жұқтырған адамдарға қатысты карантиндік шектеулердің сақталуын қамтамасыз ету үшін ұялы телефон байланысын заңдастырылған бақылау жолына түскен бірқатар елдердің саясаты қазіргі цифрлық технологиялардың қауіптері туралы ғылыми ортада қызу пікірталастар туғызды. Сандық технологияларды шамадан тыс пайдалану мемлекеттің қоғамдық өмірдегі өкілеттіктерін күшейтіп қана қоймай, жеке өмірге және жеке деректердің құпиялылығына қауіп төндірді. Алайда, мемлекеттің осы төтенше өкілеттіктерінің басталуы 2001 жылы жаһандық терроризмге қарсы соғыс басталған кезде басталды. Дәл осы сәттен бастап азаматтардың жеке кеңістігін шектеуге әкелетін заң үстемдігінің құлдырау процесі басталды деп айтса болады. Бүгінгі таңда бірқатар елдердің үкіметтері виртуалды қатерді ішкі қауіп ретінде көрсету үшін терроризмге қарсы шараларды қолдануға кіріскен, яғни бұл көбінесе өз азаматтарын бақылау жүйесін күшейтуге негіз болады. Егер АҚШ-та, Еуропалық Одаққа мүше мемлекеттерде, Ресейде және басқа да бірқатар елдерде бұл саясат негізінен жеке деректердің құпиялылығын бұзуды негіздеу үшін пайдаланылса, Қытайда бұл саясат соншалықты күшейе түсті. Бұл іс жүзінде мұсылман этникалық қауымдастардың саяси көзқарастары мен дискриминациясын бақылауға және оларды қудалауға әкелді. Қытайда, шын мәнінде, өз азаматтарын ішкі қадағалаудың инвазивті жүйесі іске қосылып, бұл азаматтардың мемлекеттік бақылауы мен жеке деректердің қауіпсіздігі арасындағы тепе-теңдікті бұзады деген қауіппен әлемдік қоғамдастық пен адам құқықтары жөніндегі ұйымдар қарап отыр.
Мемлекет азаматтарын бақылаудың күшеюі соңғы уақытта Қазақстанда да айқын байқалады. Ел жұртшылығы жеке ақпараттың құпиялылығы мен жеке өмірге қол сұғылмаушылықты бұзу фактілеріне алаңдап отыр.
Кілт сөздер: Қазақстан, Ресей, Қытай, цифрлық технологиялар, интернет-кеңістік, телекоммуникация саласы, азаматтарды бақылау, жеке өмірге қол сұқпаушылық, жеке деректердің құпиялылығы.
