Әл-Фарабидің философиясындағы «Бірінші басшы» концепциясы

Аннотация

Мақала әл-Фараби философиясындағы билеуші тұжырымдамасына арналған. Ойшылдың
пайымдауынша, ізгі қаланың билеушісі «имам» да, «философ» (ғалым) та болуы керек, өйткені
олар тек қоғамды басқаруға шақырылған дарынды адамдар.
Билеуші, әл-Фарабидің пікірінше, ерекше интеллект пен керемет адами қасиеттерге ие
таңдалған адам. Ғалым ретінде ол адамдар туралы қарапайым білімдермен ғана шектелмейді.
Сонымен қатар, билеуші өз білімін бейнелі түрде жеткізе білуі керек және қала тұрғындарын
бақытқа жетелейді. Осы мақсатта ол нағыз билеушіні бір нәрсе туралы ойлау керек деп санайды –
бұл қала тұрғындарын көптеген жылдар бойы алаңдатып келеді. Әл-Фараби философиясындағы
правитель туа біткен қасиеттерге ие, мысалы: ақиқатты сүю, әділеттілік, жақсылықты өз бетімен
орындау, ар-намыс, өтірікке деген жеккөрушілік, жағымпаздық және т.б.
Әл-Фарабише бірінші басшы болуға мына жолдармен жетуге болады: алғашында адамда
бәйекшіл ақыл-парасат, сонсоң онда жүре келе қалыптасатын ақыл-парасат пайда болады,
осыдан кейін Аристотельдің «Жан туралы» кітабында суреттелгендей, әрекетшіл ақыл-парасатпен
қосылады. Мұндай адамды ертедегілер нағыз әкім деп атаған.
Авторлардың пікірінше, әл-Фараби қалаған бақытты қоғамның логикасы басқару өнерінде,
білім мен әдістерде жатыр, бұл туралы оның шығармаларында көп айтылады. Ғалым жетекшісінің
бейнесі мысал бола алады. Бұрынғыдай, мемлекеттік басқаруды, билік жүйесін жетілдіріп, қоғам
мүшелеріне жақсылықты ұялату қажет.
Түйін сөздер: әл-Фараби, бірінші басшы, қоғам, бақыт, философ.