ҰЛТТЫҚ МӘДЕНИЕТІНІҢ ТАРИХЫ ЖӘНЕ БҮГІНГІ ЗАМАННЫҢ АЯСЫНДАҒЫ А.ЖҰБАНОВ ПЕН Л.ХАМИДИДІҢ «АБАЙ» ОПЕРАСЫНЫҢ ЗАМАНАУИ ҚОЙЫЛЫМДАРЫ
DOI:
https://doi.org/10.26577/jpcp.2022.v.82.i4.7Аннотация
Қазақстанның опера өнері тарихында А.Жұбанов пен Л.Хамидидің «Абай» операсы ерекше орын алады. Оның 1944 жылдан жалғасып жатқан болмысының бүгінгі күнге дейін саналуан сахналық көрсетілімдер түрінде жалғасуы қазіргі өнертану аясындағы бұл зерттеудің өзектілігін дәйектейді. Операның композиторлар шығармашылығын зерттеу аспектісінде жасалған бұрынғы зерттеулерін жалғастыра отырып, оның бар қойылымдарын зерттеудің мақсаты Қазақстан опера өнерінің дамуының жаңа векторларын анықтау болып табылады. Бұл мақаланың пәні Абай атындағы Қазақ ұлттық опера және балет театрындағы «Абай» операсының 2014 жылғы қойылымы болып табылады. Ол дирижер А.Бөрібаевтың жаңа музыкалық нұсқасы негізінде жасалған режиссер А.Чинийдің сахналық қойылымы.
«Абай» операсының ұлттық мәдениет тарихында алатын орнын нақтылау үшін оның қойылымдары мен спектакльдері туралы мұрағат деректер зерттелді. 2014 жылы операның заманауи қойылымын және режиссер идеясын іске асыру құралдарын зерттеу үшін 1976 жылғы қойылыммен салыстырып талдауға негізделген. Опера спектакльдерін зерттеу әдістемесі опера драматургиясы, опералық режиссура, опералық спектакльдердің классификациясы, сахналық мәтін мәселелеріне арналған теориялық әдебиеттерге негізделді.
Жұмыс барысында зерттелген «Абай» операсының қойылымдары мен қойылымдарының хронологиялық суреті оның Абай атындағы Қазақ ұлттық опера және балет театрының репертуарында тұрақты болғанын анықтауға мүмкіндік берді, бұл қоғамдық сұраныстың айғағы. Қарастырылып отырған 2014 жылғы қойылымның тұжырымдамасы операның ұлттық ерекшелігін және оның бастапқы мақсатын жоққа шығармай, операның басты кейіпкерлерінің қоршаған табиғат аясындағы адамдар әлемімен әрекеттесудегі жоғары жалпыадамзаттық адамгершілік құндылықтарының драмасына негізделген. «Абай» операсының заманауи қойылымының жетістігі – Қазақстанның әлемдік музыкалық-театрлық іске кірігіп жатқан опера мәдениетінің дамуының айқын дәлелі болып табылады.
