Жаһандану жағдайындағы ұлттық бірегейлік концептуалдану мәселелері
DOI:
https://doi.org/10.26577/jpcp.2024.v90.i4.a9Аннотация
Мақалада ұлттық бірегейліктің әртүрлі негіздеріне қатысты тұжырымдамалық және әдістемелік мәселелер қарастырылады. Қазақстанда этникалық және азаматтық сәйкестіктер арасында «диалог» бар. Ұлттық бірегейлік бойынша кейбір сарапшылар этникалық құрамдас бөлікке баса назар аударса, басқалары азаматтық феномені қамтиды. Бұл талқылаулар ұлттық саясаттың тәжірибесін, ұлттық мәселенің кеңестік парадигмасын және бұл тұжырымдаманы ресми түсіндірудегі ұзақ үзілістерді көрсетеді. Бұл мақаланың мақсаты – ұлттық бірегейлік ұғымдарының ерекшеліктерін анықтау және оларды қалыптастыратын факторларды анықтау. Тұжырымдамаларды шолу баяндауларды, саяси риториканы және шарттарды шығармашылықпен қайта өңдеу жүзеге асырылатын мемлекеттік құрылыстың динамикасы мен болашағын елестетуге мүмкіндік береді. Ұлттық бірегейлікті концептуализациялау тәсілдері мемлекеттік тетіктердің әлсіреуінен, тіл мен мәдениеттің рөлін күшейтуден бастап, бірқатар факторларға негізделген. Зерттеу отандық және шетелдік зерттеушілер әзірлеген теориялық тәсілдерге негізделген. Ресми тарихнама, мемлекеттік рәміздер, дін, заманауи мәдениет, БАҚ және сәулет өнері бірге мемлекеттік құрылыстың этноұлттық үрдісін құрайды, оның аясында қазақ тілі мен қостілділіктің рөлі барған сайын көрнекті бола түсуде. Мақаланың теориялық және практикалық маңыздылығы ұлттық бірегейліктің теориялық негіздерін түсінуді тереңдетуде, сол арқылы зерттелетін құбылыстың негізгі компоненттері туралы түсінігімізді байытуда. Түрлі концепцияларды сараптау ұлттық бірегейлікті заңдастыруға ықпал ететін факторлар арасындағы көп қырлы және дамып келе жатқан қатынасты көрсетеді. Мақала академиялық, азаматтық және саяси аудиторияға арналған және мемлекет құрудың диалогтық процесіне қатысты бірқатар тақырыптарды қарастырады. Мақалада отандық және шетелдік зерттеушілердің қосалқы зерттеу деректері пайдаланылады,
Бұл мақала ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігінің гранттық қаржыландыру бағдарламасы бойынша "Қазақстандық жастардың бірегейлігін трансформациялаудағы жаһандану және глокализация" AP19680642 ЖРН ғылымі жобасы шеңберінде дайындалған.
Түйің сөздер: ұлттық бірегейлік, этникалық және азаматтық бірегейлік, діни және тілдік бірегейлік, ұлт құру, жаһандану.
