Жастардың ұлттық санасын жаңғырту
DOI:
https://doi.org/10.26577/jpcp.2023.v.83.i1.4Аннотация
Тарихи тәжірибе көрсеткендей, әлеуметтік жүйенің өзгеруінің ажырамас бөлігі объективті және субъективті факторлармен анықталған топтық және жеке сананы өзгерту процесі болып табылады.
Бұл процестің даму тенденцияларын білу және түсіну әртүрлі әлеуметтік топтардың санасындағы өзгерістердің сипаттамалары мен сипатын зерттеуді, басым құндылықтарды, мотивтерді, көзқарастарды анықтауды, оң және теріс санадағы өзгерістердің бастаулары мен себептерін түсінуді, оларды қоғамның қажеттіліктерімен байланыстыруды қамтиды. Осыған байланысты біздің зерттеуіміз басқарушылық шешімдер қабылдау және адам қызметінің барлық салаларын мақсатты реттеу үшін теориялық және әдіснамалық негіз құра алатын болып жатқан процестерге тұтас әлеуметтік-философиялық көзқарас құру қажеттілігін анықтауға бағытталған.
Қазіргі елде қоғамның әлеуметтік құрылымы айтарлықтай өзгерді, басқалары бір әлеуметтік топты алмастырды, олардың әлеуметтік мәртебесі мен рөлі, сондай-ақ арақатынасы өзгерді. Бұл топтардың санасы өзгеріске ұшырады және әлі өзгеруде. Қоғамды реформалау процесінде топ ішіндегі және топаралық динамика күшейеді, әртүрлі топтар арасындағы шекаралар бұлыңғыр болады, қоғамның жекелеген мүшелерінің топ аралық ортадағы ұтқырлығы, бұл көбінесе жеке тұлғаның топтық позициясы жеткіліксіз болғандықтан көрінеді.
Қоғамдық өмірдің барлық салаларын, соның ішінде рухани саланы «бұқараландыру» бұқаралық сананы бірінші орынға қояды, оның белгілері: ұтымды компоненттерді қисынсыз ауыстыру, эмоциялар мен сезімдердің басым болуы, ертеңгі күнге деген сенімділіктің төмендеуі, әлеуметтік белсенділіктің төмендеуі. Бұл жағдайда осы зерттеудің міндеттері өзекті және іс жүзінде қажет болады – жоғарыда аталған процестердің бастауларын талдау, олардың даму тенденцияларын анықтау және «бұқара» мен «бұқаралық сана» ғылыми категорияларын нақтылау.
Қазіргі қоғамда бұқаралық сананың жай-күйі объективті өмір сүру жағдайларының нашарлауымен ғана емес, сонымен бірге оған әсер ететін деструктивті ақпараттық және психологиялық әсерге де байланысты, оның астында адамдар оқиғалар мен фактілерге объективті көзқарасын жоғалтады, шындықты өтіріктен ажырату қабілеті төмендейді, адамдардың өз өміріне және олардың әлеуметтік рөліне теріс әсер ететін психикалық ауытқулар дамиды қоғамда.
Бұл процестердің ең үлкен көрінісі жастарда байқалады. Бұл топтың қалыптасуы өмірдің деңгейі тұрғысынан ғана емес, сонымен қатар өмірге деген көзқарастар, саяси және идеологиялық бағдар түрі, өз өмірінің мақсаттары мен мағынасына деген көзқарас тұрғысынан қоғамның әртүрлі салаларының күрт поляризациясы байқалған жағдайда болды. Көптеген жастар проблемаларын зерттеушілер жастар санасында Елеулі деформациялар болғанын ашық мойындайды (Андерсон және басқалар 1996). Олар «идеалдардың құлдырауынан», қоғамның тарихы мен дәстүрлеріне теріс көзқарастан, әлеуметтік нигилизмнің өсуінен, рұқсат ретінде түсінілетін қоғамнан «тәуелсіздікке» ұмтылудан көрінді. Сондықтан бүгінгі таңда жастардың санасын үлкен әлеуметтік топ ретінде, сондай-ақ осы зерттеудің мақсаты болып табылатын топ ішіндегі дифференциацияны ескере отырып зерттеудің шұғыл қажеттілігі туындады. Бұл зерттеудің ғылыми және практикалық маңыздылығы-бұл мәселені шешу елдегі жастар саясатын өзгерту үшін ғылыми негіздерді жасауға ықпал етеді.
Зерттеу барысында сана және оның деңгейлері туралы бар ғылыми әдебиеттерді шолу әдістері, Қазіргі шындықтағы жастар санасының деформациясына әсер ететін факторларды ғылыми талдау және синтездеу әдісі қолданылды. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, қазіргі жастар өздерінің жас ерекшеліктеріне байланысты нормаларды, құндылықтарды, жаңа үлгілерді салыстырмалы түрде оңай қабылдайды, бұл осы әлеуметтік топтың оң дамуына үміттенеді. Зерттеу жас қоғамның санасына әсер ететін негізгі фактор бұқаралық ақпарат құралдары екенін анықтады; бұқаралық ақпарат құралдарын таңдаудағы айырмашылықтарға қарамастан, бұқаралық ақпарат құралдарына деген сенім деңгейі өте жоғары. Автор бұқаралық ақпарат құралдарының қызметін реттеу, сондай-ақ әлеуметтік философия маңызды рөл атқаруы тиіс бірыңғай жастар саясаты шеңберінде жеке тұлғалардың да, топтардың да ақпараттық және психологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету бағдарламасын әзірлеу қажеттілігін негіздейді. Мұндай бағдарламаны іске асырудың шарты жеке адамның, қоғамның және мемлекеттің қауіпсіздігін қорғауды қамтитын ұлттық қауіпсіздік доктринасын іске асыру болып табылады.
Түйін сөздер: жаңғыру, ұлттық, сана, жастар, деформациялар, философия
