ХХ ғасырдың 20-50-ші жж. қазақстандық интеллигенцияға қатысты саяси қуғын-сүргін

Аннотация

Ұлттық тарихты, оның ішінде әл-Фараби атындағы ҚазҰУ тарихын қоса алғанда, ХХ ғасырдағы 20-50 жылдары болған жаппай саяси қуғын-сүргін оқиғасы қайғылы оқиғалардың тізбегінде ерекше орын алады. 1920 жылдары басталған мемлекеттік репрессивті машина ХХ ғасырдың 30-шы жылдарында өте жақсы және біртіндеп жұмыс істейтін механизмді ұсынатын. Оның үстіне, оның ең қарқынды жұмысы елімізде «бүкіл халықтар көшбасшысы» И. Сталиннің жеке басына табынушылық соңында орнатылған кезеңге келді. Кеңестік мемлекет «сталиндік жолда» жүргізілген әртүрлі әлеуметтік-экономикалық және саяси эксперименттердің «сынақ алаңына айналды», ресми билік жариялаған «елдегі социализм» бен аймақтық шындық арасындағы қайшылық оның сыни нүктесіне жетті. Осы уақыт аралығында үкімет пен қазақ интеллигенциясының арасындағы қақтығыс себептері және осы кезеңдегі құрбандардың нақты саны әлі күнге дейін толық зерттелмеген. Қазақстандағы репрессиялар мәселесі, Кеңес билігі мен қазақстандық интеллигенция арасындағы қақтығыс көздері, жаппай саяси қуғын-сүргінге жүгіну себептері және қуғын-сүргіннің апатты салдары осы мақаланың зерттеу нысаны болып келеді. Қазақстандық интеллигенция өкілдері өз еңбектерінде қазақ халқының ұлт-азаттық сөздерінің идеялық және саяси бастауларын қарастырды. Кеңес мемлекетінің зорлық саясатына ерекше көңіл бөле отырып, КСРО-ның саяси режимінің Директивті әдістерін сын тұрғысынан талдады, бұл өз кезегінде Үкімет тарапынан саяси қудалауды тудырды. Осы кезеңдегі қуғын-сүргіннің құжаттық базасын салыстырмалы талдау авторларға 1930- шы жылдардағы қазақ қоғамының дамуының жалпы үрдістері мен заңдылықтарын нақтылауға, репрессивті механизмнің іс-қимыл логикасын талдауға мүмкіндік берді.